روند شکل گیری و سرگذشت کتابخانه ها در ایران و تاثیر فناوری های جدید بر آن ها

وجود کتابخانه ها در جامعه نشانه توسعه فرهنگ متعالی افراد آن است. خوشبختانه قدیمی ترین کتابخانه ها برای اولین بار در سرزمین و فلات ایران شکل گرفتند. در این پایان نامه به سرگذشت و شکل گیری کتابخانه های ایران در سه دوره زمانی، از زمان باستان تا اسلام، از اسلام تا صفویه، از صفویه تا حال حاضر و نقش فناوری های جدید در کتابخانه های ایران پرداخته می شود. این پژوهش به معرفی کتابخانه های بزرگ ایران که در متون و منابع تاریخی و کهن از آنها نام برده شده، پرداخته و شرح کاملی از روند تاسیس، اوضاع تاریخی و اجتماعی، مواد کتابخانه ای مرسوم هر دوره، نوع کتابخانه ها و سرانجام آنها را به ترتیب تاریخی شرح می دهد. این پژوهش روند شکل گیری و اوج و افول کتاب و کتابخانه های ایران را با توجه به مسایل تاریخی و سیاسی در سه دوره زمانی به نام دوره اول پیدایش کتابخانه ها، دوره دوم افول و نابودی و تولدی دوباره، دوره سوم به نام شکوفایی و فناوری های جدید تقسیم بندی می¬کند. هدف این پژوهش شناخت و آگاهی از سرگذشت و روند شکل گیری کتابخانه در ایران از زمان باستان تا عصر حاضر است. روش انجام این پژوهش تحلیلی، تاریخی و با استفاده از منابع دست اول و دوم و استنتاج بر اساس قیاس و استقرا صورت گرفته است. با توجه به تحقیق صورت گرفته از پیشینه کتابخانه ها، ایران با وسعت متفاوتش در سه دوره زمانی و حملات و غارت¬گریهایی که در طول تاریخ که در هیچ کشوری در جهان نظیر ندارد، دارای کتاب و کتابخانه های بسیار زیادی بوده است، که نسبت به سایر کشورها بی بدیل است. در این سه دوره زمانی انواع کتابخانه های متفاوتی در هر دوره شکل گرفتند و مواد کتابخانه ای هر دوره نیز متفاوت است. در دوره سوم، کتاب و کتابخانه های ایران و مواد آن از لحاظ کمیت و کیفیت نسبت به دو دوره قبلی بسیار متنوع تر است. فناوری در کتابخانه های ایران نقش دوگانه ای دارد: هم به عنوان ابزار گسترش دهنده و هم برای کسانی که فاقد مهارت فناوری هستند، مانع محسوب می شود. تأثیر فناوری در کتابخانه ها به حدی است که در حال حاضر بهره گیری از کتابخانه بدون کمک آن بسیار مشکل است. بسیاری از محدویت های کتابخانه های امروز ایران از جمله: فضا برای نگهداری موادکتابخانه ای، زمان لازم برای تهیه مواد کتابخانه ای، هزینه تهیه مواد کتابخانه ای، دسترسی به مواد کتابخانه ای، فراهم آوری مواد کتابخانه ای برای کتابخانه و غیره، با کمک و به کارگیری فناوریهای جدید، بسیار کاهش یافته و یا دیگر وجود ندارد.